Gạo là một loại ngũ cốc quen thuộc và phổ biến trong bữa ăn của người Việt Nam và một số nước ở châu Á. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại gạo đều có cùng giá trị dinh dưỡng và tác dụng cho sức khỏe. Trong số đó, gạo lứt là một loại gạo được coi là có nhiều lợi ích nhất cho cơ thể. Vậy ăn gạo lứt có tác dụng gì? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.
Mục lục
Gạo lứt là gì?
Gạo lứt là một loại ngũ cốc nguyên hạt chưa qua tinh chế, chỉ đơn thuần được loại bỏ lớp vỏ ngoài cứng. Gạo lứt vẫn giữ nguyên được phần cám gạo và mầm gạo, nơi chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như chất xơ, vitamin, khoáng chất, chất béo, chất đạm và chất chống oxy hóa.
Gạo lứt có nhiều loại khác nhau, có thể phân biệt theo hình dạng hạt, màu sắc hạt và nguồn gốc hạt.
- Theo hình dạng hạt, gạo lứt có thể chia làm gạo lứt tẻ và gạo lứt nếp. Gạo lứt tẻ có hạt dài, khô và cứng, thường được dùng để nấu cơm hoặc cháo. Gạo lứt nếp có hạt ngắn, mềm và dẻo, thường được dùng để nấu xôi hoặc làm bánh.
- Theo màu sắc hạt, gạo lứt có thể chia làm gạo lứt trắng, gạo lứt đỏ và gạo lứt đen. Gạo lứt trắng là loại gạo lứt phổ biến nhất, có giá trị dinh dưỡng cao và phù hợp với nhiều đối tượng. Gạo lứt đỏ là loại gạo lứt có màu đỏ do chứa nhiều anthocyanin, một loại chất chống oxy hóa mạnh. Gạo lứt đỏ có nhiều vitamin B1, vitamin A, chất xơ và lipid, phù hợp với những người ăn chay, người cao tuổi, người mắc bệnh tiểu đường. Gạo lứt đen là loại gạo lứt có màu đen do chứa nhiều melanin, một loại chất chống oxy hóa khác. Gạo lứt đen có ít đường và nhiều chất xơ, giúp ngăn ngừa và điều trị các bệnh như béo phì, ung thư, táo bón, loãng xương.
- Theo nguồn gốc hạt, gạo lứt có thể chia làm gạo lứt hạt ngắn, gạo lứt hạt trung và gạo lứt hạt dài. Mỗi loại gạo lứt có đặc điểm và hương vị riêng, tùy thuộc vào nguồn gốc của hạt gạo.
Thành phần dinh dưỡng của gạo lứt
Gạo lứt chứa nhiều chất dinh dưỡng, bao gồm:
- Tinh bột: 65-70%
- Chất xơ: 10-15%
- Protein: 6-8%
- Vitamin: B1, B2, B3, B6, E, K
- Khoáng chất: Magie, sắt, kẽm, selen,…
Ăn gạo lứt có tác dụng gì?
Ăn gạo lứt có tác dụng gì cho sức khỏe? Đây là câu hỏi mà nhiều người quan tâm. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, gạo lứt có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như sau:
Phòng ngừa bệnh tim mạch
- Tăng cholesterol tốt (HDL): Gạo lứt cũng chứa nhiều chất xơ hòa tan, giúp thúc đẩy sản xuất cholesterol tốt (HDL). Cholesterol tốt giúp loại bỏ cholesterol xấu khỏi cơ thể, từ đó giúp bảo vệ tim mạch.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The American Journal of Clinical Nutrition cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp hơn 22% so với những người không ăn gạo lứt.
Giảm cholesterol xấu
- Gạo lứt chứa nhiều chất xơ hòa tan, giúp gắn kết với cholesterol xấu (LDL) trong đường tiêu hóa và ngăn ngừa chúng được hấp thụ vào cơ thể.
- Gạo lứt cũng chứa nhiều phytosterols, là các hợp chất thực vật có cấu trúc tương tự cholesterol. Phytosterols có thể cạnh tranh với cholesterol để hấp thụ vào cơ thể, từ đó giúp giảm lượng cholesterol xấu.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The American Journal of Clinical Nutrition cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có mức cholesterol LDL thấp hơn 10% so với những người không ăn gạo lứt.
Phòng tránh ung thư
- Chất chống oxy hóa: Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại do các gốc tự do. Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể gây hại cho tế bào, dẫn đến ung thư.
- Chất xơ: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, giúp thúc đẩy nhu động ruột và loại bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể. Điều này có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, bao gồm ung thư ruột kết.
Ăn gạo lứt có tác dụng giảm cân hiệu quả
- Chất xơ: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, giúp bạn cảm thấy no lâu hơn, từ đó giảm lượng calo nạp vào cơ thể.
- Chỉ số đường huyết thấp: Gạo lứt có chỉ số đường huyết thấp, giúp bạn kiểm soát lượng đường trong máu và tránh cảm giác thèm ăn.
- Chất chống oxy hóa: Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại, từ đó giúp giảm cân hiệu quả hơn.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutritional Journal cho thấy, những người ăn gạo lứt thay thế cho gạo trắng trong 12 tuần đã giảm cân nhiều hơn đáng kể so với những người vẫn ăn gạo trắng.
Tăng cường hệ miễn dịch
- Chất chống oxy hóa: Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại do các gốc tự do. Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể gây hại cho tế bào, dẫn đến suy giảm hệ miễn dịch.
- Chất xơ: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, giúp thúc đẩy nhu động ruột và loại bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể. Điều này có thể giúp giảm viêm trong cơ thể, từ đó giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Vitamin và khoáng chất: Gạo lứt chứa nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu cho hệ miễn dịch, bao gồm selen, kẽm, vitamin B6 và vitamin E.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutrients cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có mức độ tế bào miễn dịch cao hơn so với những người không ăn gạo lứt.
Giảm nguy cơ bị tiểu đường
- Chất xơ: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và hấp thụ carbohydrate. Điều này có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
- Chỉ số đường huyết thấp: Gạo lứt có chỉ số đường huyết thấp, có nghĩa là nó được hấp thụ chậm hơn và không làm tăng lượng đường trong máu đột ngột. Điều này có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
- Chất chống oxy hóa: Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại do các gốc tự do. Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể gây hại cho tế bào, dẫn đến bệnh tiểu đường.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The American Journal of Clinical Nutrition cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 thấp hơn 36% so với những người không ăn gạo lứt.
Giảm nguy cơ bị sỏi mật
- Chất xơ: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, giúp thúc đẩy nhu động ruột và loại bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể. Điều này có thể giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi mật.
- Chất chống oxy hóa: Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại do các gốc tự do. Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể gây hại cho tế bào, dẫn đến hình thành sỏi mật.
- Cholesterol: Gạo lứt có hàm lượng cholesterol thấp, giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi mật. Sỏi mật thường hình thành do lượng cholesterol trong mật cao.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutrition cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có nguy cơ bị sỏi mật thấp hơn 30% so với những người không ăn gạo lứt.
Tốt cho hệ thống thần kinh
- Gạo lứt giàu vitamin B1, B6 và axit folic – đây là những dưỡng chất then chốt cho sự phát triển và hoạt động của hệ thần kinh. Chúng nuôi dưỡng tế bào thần kinh, kích thích sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh.
- Magie có trong gạo lứt giúp cân bằng hoạt động thần kinh, làm dịu các rối loạn lo âu, trầm cảm và căng thẳng thần kinh.
- Các hợp chất trong gạo lứt giúp tăng tuần hoàn máu não, cải thiện trí nhớ và tăng cường khả năng tư duy, phán đoán.
- Bổ sung gạo lứt có thể giúp ngăn ngừa và làm chậm quá trình phát triển các bệnh lý thần kinh tiến triển như Alzheimer, Parkinson,..
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutritional Neuroscience cho thấy, những người ăn gạo lứt thường xuyên có chức năng não bộ tốt hơn so với những người không ăn gạo lứt.
Ăn gạo lứt có tác dụng ngăn ngừa táo bón, nhuận tràng, lợi tiểu
- Gạo lứt chứa hàm lượng chất xơ hòa tan và không hòa tan rất cao như beta-glucan, oligosaccharides, pectin, lignin,… Các chất xơ này có khả năng hấp thụ nước và tạo thành khối gel tơi xốp giúp đẩy thức ăn và phân nhuyễn qua đường ruột, tránh táo bón.
- Các loại chất xơ pectin và oligosaccharides trong gạo lứt còn có tác dụng làm tăng quần thể vi khuẩn có lợi ở ruột già, từ đó cải thiện quá trình tiêu hóa và hỗ trợ đi ngoài dễ dàng hơn.
- Gạo lứt còn chứa nhiều khoáng chất có tính lợi tiểu mạnh như kali, magnesium giúp thải các chất độc hại qua đường nước tiểu, tăng tần suất và thể tích nước tiểu.
Như vậy gạo lứt vừa có tác dụng nhuận tràng giúp phòng ngừa táo bón, vừa có tác dụng lợi tiểu làm sạch độc tố rất hiệu quả.
Tăng cường chức năng hoạt động của gan
- Gạo lứt chứa nhiều chất chống oxy hóa như vitamin E, các hợp chất polyphenol và flavonoid. Các chất này ngăn chặn quá trình oxy hóa, giảm tổn thương tế bào gan và bảo vệ gan khỏi ảnh hưởng của các gốc tự do.
- Hoạt chất β-glucan trong gạo lứt giúp kích thích tái tạo tế bào gan bị tổn thương, hỗ trợ phục hồi chức năng gan hiệu quả.
- Gạo lứt giàu chất xơ giúp giảm viêm gan và giảm nguy cơ xơ gan, cải thiện quá trình trao đổi chất của gan, đồng thời ngăn ngừa sự hình thành mỡ nội tạng.
- Ngoài ra các vitamin B, C từ gạo lứt cũng hỗ trợ quá trình đào thải độc tố và tổng hợp protein.
Như vậy qua cơ chế bảo vệ, tăng cường trao đổi chất và tái tạo tế bào gan, gạo lứt giúp cải thiện chức năng hoạt động của gan hiệu quả.
Làm đẹp cho da
- Trong gạo lứt rất giàu vitamin B3, B5 và các hợp chất thực vật có khả năng chống oxy hóa mạnh giúp ngăn ngừa lão hóa da, đồng thời kích thích sản xuất collagen và elastin giữ cho làn da căng mịn.
- Gạo lứt còn chứa nhiều axit linoleic – một loại axit béo thiết yếu giúp tái tạo biểu bì và hỗ trợ độ ẩm cho da. Nhờ đó bảo vệ da khỏi sự khô ráp, nẻ nứt.
- Một số loại vitamin nhóm B và khoáng chất kẽm, đồng trong gạo lứt giúp duy trì tông màu đều của làn da, ngăn ngừa quá trình hình thành sắc tố melanin gây nám, da không đều màu.
- Gạo lứt còn chứa chất chống oxy hóa giúp chống lại tác nhân oxy hóa gây viêm da, ngăn ngừa mụn và dưỡng ẩm từ bên trong.
Như vậy, nhờ cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho quá trình sản sinh collagen, ngăn lão hóa đồng thời chống oxy hóa và dưỡng ẩm da hiệu quả nên gạo lứt trở thành “chìa khoá vàng” cho làn da đẹp.
Ăn gạo lứt có tác dụng cải thiện sức khỏe bà mẹ
- Tăng cường hệ miễn dịch: Một hệ miễn dịch mạnh mẽ giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm khuẩn.
- Giảm táo bón: Gạo lứt có thể giúp giảm táo bón, một vấn đề phổ biến trong thai kỳ.
- Ngăn ngừa tiểu đường thai kỳ: Gạo lứt có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu, giúp ngăn ngừa tiểu đường thai kỳ.
- Giảm cholesterol xấu: Gạo lứt có thể giúp giảm lượng cholesterol xấu trong cơ thể.
- Trị ốm nghén: Gạo lứt có thể giúp giảm các triệu chứng ốm nghén thường gặp trong thai kỳ.
- Cải thiện sức khỏe tinh thần: Gạo lứt có thể hữu ích cho sức khỏe tinh thần của các bà mẹ đang cho con bú. Việc sử dụng gạo lứt cho thấy kết quả tích cực ở phụ nữ cho con bú liên quan đến việc giảm các ảnh hưởng bất ổn về tính khí, các giai đoạn u ám và suy nhược.
Tuy nhiên, bạn nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi thay đổi chế độ ăn uống. Mỗi người có nhu cầu dinh dưỡng riêng và có thể phản ứng khác nhau với các loại thực phẩm.
=>Với những lợi ích tuyệt vời này, không có gì ngạc nhiên khi gạo lứt ngày càng trở thành lựa chọn hàng đầu cho những người muốn chăm sóc sức khỏe một cách tự nhiên.
Ăn gạo lứt có tác dụng phụ gì?
Gạo lứt là một loại ngũ cốc nguyên hạt giàu chất dinh dưỡng, có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, cũng có một số tác dụng phụ có thể xảy ra khi ăn gạo lứt, bao gồm:
- Táo bón: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ, có thể gây táo bón ở một số người. Nếu bạn đang gặp vấn đề về táo bón, hãy bắt đầu ăn gạo lứt từ từ và tăng dần lượng ăn vào.
- Sưng bụng: Gạo lứt chứa nhiều chất xơ không hòa tan, có thể gây sưng bụng ở một số người. Nếu bạn bị sưng bụng khi ăn gạo lứt, hãy thử ngâm gạo lứt trong nước qua đêm trước khi nấu.
- Nổi mề đay: Một số người có thể bị dị ứng với gạo lứt. Các triệu chứng của dị ứng gạo lứt bao gồm nổi mề đay, ngứa, khó thở,… Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào sau khi ăn gạo lứt, hãy ngừng ăn ngay lập tức và đến gặp bác sĩ.
Ngoài ra, gạo lứt chứa nhiều selen, một loại khoáng chất có thể gây độc hại nếu tiêu thụ quá nhiều. Lượng selen khuyến nghị hàng ngày là 55 micrograms. Một chén gạo lứt nấu chín chứa khoảng 19 micrograms selen. Do đó, nếu bạn đang ăn nhiều gạo lứt, hãy đảm bảo rằng bạn không ăn quá nhiều selen từ các nguồn thực phẩm khác.
Để giảm thiểu tác dụng phụ khi ăn gạo lứt, bạn nên:
- Bắt đầu ăn gạo lứt từ từ và tăng dần lượng ăn vào.
- Ngâm gạo lứt trong nước qua đêm trước khi nấu.
- Không ăn quá nhiều gạo lứt trong một ngày.
Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về tác dụng phụ khi ăn gạo lứt, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Cách chế biến và sử dụng gạo lứt
Để tận dụng được tối đa tác dụng của gạo lứt cho sức khỏe, bạn cần chú ý đến cách chế biến và sử dụng gạo lứt. Dưới đây là một số lưu ý bạn nên biết:
- Chọn gạo lứt chất lượng: Bạn nên chọn gạo lứt có nguồn gốc rõ ràng, không chứa các chất bảo quản, hóa chất, thuốc trừ sâu. Bạn cũng nên chọn gạo lứt có màu sắc tự nhiên, không bị ẩm mốc, có mùi thơm dịu.
- Ngâm gạo lứt trước khi nấu: Gạo lứt có hạt cứng và khô hơn gạo trắng, nên bạn nên ngâm gạo lứt trong nước sạch từ 30 phút đến 2 tiếng trước khi nấu, để gạo lứt nở ra và dễ chín hơn.
- Nấu gạo lứt đúng cách: Bạn nên nấu gạo lứt với tỉ lệ nước và gạo là 2:1, nghĩa là 2 chén nước cho 1 chén gạo. Bạn nên nấu gạo lứt ở lửa nhỏ, đậy nắp nồi kín và không mở nắp nồi trong quá trình nấu, để giữ được độ ẩm và hương vị của gạo lứt.
- Kết hợp gạo lứt với các thực phẩm khác: Bạn có thể kết hợp gạo lứt với các loại rau củ, đậu, thịt, cá, trứng, sữa chua, trái cây… để tăng độ hấp dẫn và cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể.
- Ăn gạo lứt vừa đủ: Bạn nên ăn gạo lứt vừa đủ, không nên ăn quá nhiều hay quá ít. Một khẩu phần gạo lứt hợp lý cho một bữa ăn là khoảng 1/4 đến 1/3 chén gạo lứt. Bạn nên ăn gạo lứt vào buổi sáng hoặc trưa, để cơ thể có thời gian tiêu hóa và chuyển hóa gạo lứt thành năng lượng.
Kết luận
Gạo lứt là một loại ngũ cốc có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, như giảm cân, kiểm soát đường huyết, giảm cholesterol xấu, hỗ trợ tiêu hóa, ngăn ngừa sỏi thận, ngăn ngừa quá trình oxy hóa, đẩy lùi stress… Bạn nên chọn gạo lứt chất lượng, ngâm gạo lứt trước khi nấu, nấu gạo lứt đúng cách, kết hợp gạo lứt với các thực phẩm khác và ăn gạo lứt vừa đủ, để tận dụng được tối đa lợi ích của gạo lứt cho sức khỏe. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp được thắc mắc “Ăn gạo lứt có tác dụng gì?”, hiểu rõ hơn về gạo lứt và cách sử dụng gạo lứt hiệu quả. Chúc bạn luôn khỏe mạnh và hạnh phúc!
*Lưu ý: Tất cả thông tin trên website chỉ mang tính chất tham khảo.